1.
4. Παλαιοχριστιανικές εκκλησίες της Καρπάθου
Η ευημερία της Καρπάθου κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος – 7ος αι.) τεκμαίρεται εκτός των άλλων από τον μεγάλο αριθμό παλαιοχριστιανικών βασιλικών. Ο σημαντικός ρόλος της εκκλησίας και των επισκόπων ως κύριων φορέων ιδεολογικής, πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, όπως και ο ανταγωνισμός διαφόρων χριστιανικών ομάδων, συνετέλεσαν στην ανέγερση πολλών και μεγάλων εκκλησιών.
Στη νότια Κάρπαθο, το Ποτίδαιο και η Αρκάσα θα συνεχίσουν να ευημερούν τον 5ο, 6ο και τον μισό 7ο αι. Από την μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική του Ποτιδαίου (α΄ μισό 6ου αι.), στη ΝΔ πλευρά της κλασικής Ακρόπολης, έχουν διασωθεί αρχιτεκτονικά μέλη του εσωτερικού διακόσμου (κίονες, κιονόκρανα και η μονολιθική κολυμπήθρα).
Κατά μήκος της παραλίας του όρμου των Πηγαδιών (αρχ. Ποτίδαιου) έχουν εντοπιστεί δύο παλαιοχριστιανικές Βασιλικές, η «της Άφωτης» και η ανώνυμη στη θέση «Κεφάλι». Η της Άφωτης, τρίκλιτη με πλούσιο μαρμάρινο εσωτερικό διάκοσμο, βρίσκεται στη θέση όπου πιθανότατα προϋπήρχε αρχαίο ιερό.
Η μεγάλη τρίκλιτη παλαιοχριστιανική Βασιλική στο Κεφάλι είναι χτισμένη σε περίοπτη θέση του λόφου και αντικατέστησε αρχαίο ιερό. Έχουν αναγνωριστεί τρεις οικοδομικές περίοδοι. Στην πρώτη το δάπεδο ήταν διακοσμημένο με ψηφιδωτά, στη δεύτερη με μαρμαρόπλακες και εγχώριες λιθόπλακες, στη δε τρίτη στο χώρο του βήματος χτίστηκε μικρό ναϋδριο. Ο αρχιτεκτονικός διάκοσμος αποτελείτο από κορινθιακά κιονόκρανα που χρονολογούνται στο α΄ τέταρτο του 6ου αι.
Η δικη μου Καρπαθος 